Quy trình vận hành và bảo dưỡng máy in bạt khổ lớn đúng cách

Trong ngành công nghiệp in ấn quảng cáo kỹ thuật số, máy in bạt khổ lớn (còn gọi là máy in Hifi, máy in quảng cáo) không chỉ là một công cụ – nó là “cỗ máy kiếm tiền” chính, là trái tim của cả xưởng in. Với vốn đầu tư ban đầu lên đến hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng, việc bảo vệ tài sản này là ưu tiên hàng đầu.

Tuy nhiên, rất nhiều xưởng in đang gặp phải tình trạng:

• Máy mới mua về đã hay hỏng vặt.
• Chất lượng bản in sụt giảm nhanh chóng (sọc, lệch màu, nhòe).
• Đầu phun—linh kiện đắt đỏ nhất—phải thay thế liên tục, gây tốn kém chi phí khổng lồ.
• Máy “nằm xưởng” chờ sửa chữa, làm lỡ đơn hàng và mất uy tín với khách hàng.

Nguyên nhân gốc rễ của 90% các vấn đề trên không nằm ở chất lượng máy, mà nằm ở QUY TRÌNH VẬN HÀNH và BẢO DƯỠNG không đúng cách.

Một chiếc máy in bạt khổ lớn là một cỗ máy cơ điện tử chính xác. Nó nhạy cảm với bụi bẩn, nhiệt độ, độ ẩm và đặc biệt là sự thiếu chăm sóc. Chỉ cần một sai lầm nhỏ trong vận hành hàng ngày hoặc bỏ qua một bước bảo dưỡng cơ bản, bạn có thể đang “âm thầm” rút ngắn tuổi thọ của máy và lãng phí hàng chục triệu đồng.

Bài viết này là một cẩm nang toàn tập, đúc kết từ kinh nghiệm của các kỹ thuật viên hàng đầu, sẽ đi sâu vào từng ngóc ngách của quy trình vận hành và bảo dưỡng máy in bạt khổ lớn. Từ việc bật máy mỗi sáng đến việc tắt máy cuối ngày, từ việc vệ sinh hàng tuần đến bảo trì hàng tháng.

Máy In Bạt Khổ Lớn – Hiểu Rõ Cấu Tạo

Trước khi đi vào vận hành, bạn cần “hiểu” cỗ máy của mình. Biết rõ từng bộ phận và chức năng của chúng sẽ giúp bạn vận hành chính xác và chẩn đoán lỗi nhanh hơn.

Hệ Thống Đầu Phun

Đây là trái tim và bộ não của máy in phun khổ lớn, quyết định 70% chất lượng bản in và chiếm 50-80% chi phí thay thế linh kiện.

• Chức năng: Phun những giọt mực siêu nhỏ (đơn vị picoliter) lên vật liệu.
• Các loại phổ biến: Epson (DX5, DX7, i3200), Konica (512i, 1024i), Seiko, Ricoh…
• Đặc điểm: Cực kỳ nhạy cảm với mực bẩn, cặn mực, va đập cơ học và sốc tĩnh điện.

Hệ Thống Dẫn Mực

Bao gồm bình mực chính (Main Tank), bình mực phụ (Sub-tank), hệ thống dây dẫn, van, và bơm mực.

• Chức năng: Cung cấp mực một cách ổn định, liên tục và duy trì áp suất âm chuẩn cho đầu phun.
• Rủi ro: Tắc nghẽn do cặn mực, rò rỉ, e mực (lọt khí) vào dây dẫn gây mất tia phun.

Hệ Thống Cơ Khí và Chuyển Động

Bao gồm thanh ray trượt (Linear Rail), dây curoa (Belt), motor Servo hoặc Step.

• Chức năng: Giúp đầu phun di chuyển qua lại (trục X) và vật liệu di chuyển (trục Y) một cách chính xác tuyệt đối.
• Rủi ro: Mòn, rão dây curoa, bẩn thanh ray, motor chạy sai bước… dẫn đến bản in bị “bóng ma”, sọc ngang.

Hệ Thống Thả và Cuốn Vật Liệu

Gồm các trục Rulo, con tỳ (bánh xe đè bạt) và motor cuốn.

• Chức năng: Giữ cho vật liệu (bạt Hiflex, decal, PP…) căng, phẳng và di chuyển chính xác trong quá trình in.
• Rủi ro: Lắp bạt lệch, con tỳ yếu… gây nhăn bạt, kẹt bạt, làm xước đầu phun.

Hệ Thống Sấy

Thông thường có 3 giai đoạn: Sấy trước (Pre-heater), Sấy bàn in (Print-heater), và Sấy sau (Post-heater), kết hợp với quạt gió.

• Chức năng: Làm nóng vật liệu để mực bám tốt hơn và làm khô mực ngay sau khi in, tránh bị nhòe.
• Rủi ro: Nhiệt độ không đủ -> mực không khô. Nhiệt độ quá cao -> cháy, biến dạng vật liệu.

Hệ Thống Điều Khiển và Phần Mềm

Bao gồm Mainboard, Driver Board (bo mạch đầu phun) và phần mềm RIP (Raster Image Processor).

• Chức năng: Mainboard là “bộ não” điều khiển mọi hoạt động. Phần mềm RIP xử lý file, quản lý màu sắc (ICC Profile) và ra lệnh in.
• Rủi ro: Chập điện, lỗi phần mềm, sai profile màu dẫn đến bản in sai màu nghiêm trọng.

Quy Trình Vận Hành Máy In Bạt Khổ Lớn

Đây là các bước bạn PHẢI thực hiện mỗi ngày để đảm bảo máy hoạt động trơn tru. Tuyệt đối không bỏ qua!

Giai Đoạn 1: Khởi Động

Mục tiêu: Đảm bảo máy ở trạng thái sẵn sàng, đầu phun thông tia 100%.

Kiểm Tra Môi Trường Phòng In:

• Nhiệt độ: Lý tưởng 20°C – 28°C.
• Độ ẩm: Lý tưởng 40% – 60%. (Quá khô gây tĩnh điện, quá ẩm làm mực lâu khô).
• Sạch sẽ: Phòng phải kín, không bụi bẩn. Bụi là kẻ thù số 1 của đầu phun.
• Tuyệt đối: Không hút thuốc, ăn uống trong phòng in.

Kiểm Tra Nguồn Điện:

• Bật ổn áp (AVR) hoặc UPS trước tiên. Đây là điều bắt buộc! Nguồn điện Việt Nam không ổn định, chỉ một cú sốc điện nhẹ có thể làm hỏng mainboard và bo mạch đầu phun.
• Đảm bảo máy in đã được tiếp đất (nối đất) đúng kỹ thuật để xả tĩnh điện.

Kiểm Tra Mực và Vật Tư:

• Kiểm tra bình mực chính: Đảm bảo mực còn ít nhất 1/3 bình. Không để cạn mực.
• Lắc đều các bình mực chính (nếu dùng mực dầu) để các hạt màu phân tán đều, tránh lắng cặn.
• Kiểm tra hệ thống mực thải: Đảm bảo bình chứa mực thải chưa đầy.

Khởi Động Máy và Phần Mềm:

• Bật máy tính.
• Bật công tắc nguồn máy in. Chờ máy khởi động xong, đầu phun di chuyển về vị trí “Home”.
• Khởi động phần mềm RIP (Maintop, Photoprint, UltraPrint…).

In Test Đầu Phun:

• Đây là bước “khám sức khỏe” cho đầu phun.
• Thực hiện lệnh in test ngay trên máy hoặc từ phần mềm.
• Xử lý nếu test xấu:
  • Chạy chế độ “Clean” hoặc “Purge” (vệ sinh đầu phun tự động) cấp độ nhẹ (Normal Clean).
  • In test lại. Nếu vẫn thiếu, Clean thêm 1-2 lần.
  • Cảnh báo: Không lạm dụng “Hard Clean” (Clean mạnh) vì rất tốn mực và có thể làm giảm tuổi thọ đầu phun. Nếu Clean 3 lần không hết, bạn cần chuyển sang vệ sinh thủ công (xem phần bảo dưỡng).

Giai Đoạn 2: Chuẩn Bị File In và Vật Liệu

Mục tiêu: Đảm bảo file in chuẩn và vật liệu được lắp chính xác.

Nạp Vật Liệu (Bạt Hiflex, Decal…):

• Chọn đúng loại vật liệu cho đơn hàng.
• Lắp cuộn vật liệu lên trục thả (Feeding).
• Kéo bạt qua bàn in, đảm bảo bạt phải thẳng tuyệt đối và căng đều hai bên.
• Dùng kẹp giữ bạt ở hai mép nếu cần.
• Hạ các con tỳ (bánh xe) xuống. Điều chỉnh lực tỳ vừa phải, phù hợp với độ dày vật liệu. (Quá nhẹ -> bạt chạy lệch. Quá mạnh -> hằn vệt bánh xe).
• Khóa trục cuộn vật liệu đã in (Take-up) nếu in số lượng nhiều.

Thiết Lập Thông Số trên Máy:

• Cài đặt Hệ Thống Sấy: Đây là yếu tố then chốt để mực bám và khô.
• Lấy Điểm Gốc (Set Origin): Di chuyển đầu phun đến vị trí bắt đầu in mong muốn và nhấn nút “Origin”.

Xử Lý File và Phần Mềm RIP:

• Kiểm tra file thiết kế: Hệ màu (phải là CMYK), độ phân giải (thường là 72-150dpi cho in khổ lớn), kích thước.
• Mở file trong phần mềm RIP.
• Chọn đúng Profile Màu (ICC Profile): Đây là “linh hồn” của màu sắc. Phải chọn ICC profile tương ứng với: Loại máy + Loại mực + Loại vật liệu + Chế độ in (Pass). Dùng sai profile, màu sắc bản in sẽ thảm họa (ví dụ: đỏ ra cam, xám bị ngả xanh).
• Chọn Chế độ in (Số Pass):
  • 2 Pass, 3 Pass: In nhanh, chất lượng trung bình, dùng cho bạt lót đường, phông nền sự kiện nhìn từ xa.
  • 4 Pass, 6 Pass: Chất lượng cao, in chậm hơn, dùng cho biển hiệu, hộp đèn, decal.
  • 8 Pass trở lên: Chất lượng siêu nét, dùng cho in PP trong nhà, tranh ảnh.
• Sau khi RIP, gửi lệnh in (Print).

Giai Đoạn 3: Giám Sát Trong Khi In

• Không Được Rời Khỏi Máy: Tuyệt đối không để máy in chạy mà không có người giám sát, đặc biệt là trong 10 phút đầu tiên.
• Theo Dõi Bản In:
  • Màu sắc có đúng như file không?
  • Có bị sọc ngang (banding) không? (Nếu có, có thể do thiếu tia, dừng máy và clean lại).
  • Có bị sọc dọc (vệt) không? (Có thể do đầu phun bị dính bẩn, hoặc bạt bị nhăn).
• Theo Dõi Vật Liệu:
  • Bạt chạy có thẳng không? Hay đang bị lệch dần?
  • Hệ thống cuốn có hoạt động tốt không?
• Theo Dõi Mực: Canh chừng bình mực, sẵn sàng châm thêm khi mực gần cạn. Không để máy in “khô máu”.
• Lắng Nghe: Chú ý các tiếng động lạ từ motor, cơ khí. Tiếng động bất thường là dấu hiệu của sự cố.

Giai Đoạn 4: Kết Thúc Ca Làm Việc

• Để Máy Sấy: Sau khi in xong, đừng tắt máy ngay. Để hệ thống sấy và quạt chạy thêm 5-10 phút để bản in khô hoàn toàn.
• Đưa Đầu Phun Về Vị Trí “Home” (Gốc): Dùng phần mềm hoặc nút trên máy để di chuyển đầu phun về vị trí “Cap Top” (khay đậy đầu phun).
• Vệ Sinh Nhanh Khu Vực “Home”

Cẩm Nang Bảo Dưỡng Máy In Bạt Khổ Lớn

Vận hành đúng là chưa đủ. Bảo dưỡng định kỳ là chìa khóa để tăng tuổi thọ máy từ 5 năm lên 10 năm. Dưới đây là checklist bảo dưỡng bạn cần lưu vào lịch.

Bảo Dưỡng Hàng Ngày

Như đã đề cập ở Phần 2.4, công việc này chỉ mất 5 phút nhưng quyết định “sinh mạng” của đầu phun:

• Vệ sinh Gạt mực (Wiper): Lau sạch cặn mực bám trên lưỡi gạt.
• Vệ sinh Khay đậy đầu phun (Cap Top): Lau sạch viền cao su và bên trong lòng khay. Đảm bảo không còn cặn mực khô.
• Vệ sinh xung quanh: Lau sạch mực vương vãi trên bàn in, khu vực đầu phun.
• Kiểm tra bình mực thải: Đổ đi nếu đầy.

Bảo Dưỡng Hàng Tuần

Dành ra 30-60 phút vào cuối tuần để làm sâu hơn.

Vệ Sinh Thanh Mã Hóa

• Encoder là gì? Là một dải phim trong suốt, có các vạch chia siêu nhỏ. Cảm biến trên đầu phun đọc các vạch này để biết chính xác vị trí của nó.
• Tại sao phải vệ sinh? Encoder bẩn (dính bụi, sương mực) -> Cảm biến đọc sai -> Máy in bị “mù”, in sai vị trí, báo lỗi, hoặc bản in bị “bóng ma”.

Cách vệ sinh:

• Dùng vải không xơ hoặc giấy lau chuyên dụng.
• Tẩm cồn 90 độ (Ethanol) hoặc dung dịch lau đầu phun.
• Kẹp dải encoder vào giữa và lau nhẹ nhàng theo một chiều.
• Tuyệt đối: Không dùng lực mạnh, không làm xước dải encoder.

Vệ Sinh Thanh Ray Trượt:

• Thanh ray giúp đầu phun trượt qua lại. Bụi bẩn bám vào kết hợp với dầu mỡ sẽ tạo thành cặn, làm tăng ma sát, nặng tải motor.
• Cách vệ sinh: Dùng giẻ sạch lau hết dầu mỡ và bụi bẩn bám trên thanh ray.
• Tra dầu/mỡ: Sau khi lau sạch, tra một lượng mỡ/dầu chuyên dụng (theo khuyến cáo của nhà sản xuất) vào các con trượt (bearing).

Kiểm Tra Dây Curoa (Belt):

• Kiểm tra xem dây curoa có bị chùng (rão) hoặc nứt không. Dây chùng làm bản in bị sai bước.
• Kiểm tra độ căng. Nếu quá căng sẽ hại motor, quá chùng sẽ trượt bước.

Vệ Sinh Tổng Thể:

• Lau bụi toàn bộ vỏ máy, bàn in, các khe kẽ.
• Vệ sinh quạt sấy, quạt hút (nếu có) để đảm bảo tản nhiệt và hút mực hiệu quả.

Bảo Dưỡng Hàng Tháng:

Kiểm Tra Hệ Thống Dẫn Mực:

• Kiểm tra toàn bộ dây dẫn mực từ bình chính đến bình phụ, đến đầu phun.
• Tìm dấu hiệu rò rỉ ở các khớp nối, van.
• Tìm các đoạn dây bị gập, gãy hoặc bị e khí (có bong bóng khí bên trong). E khí là nguyên nhân chính gây mất tia đột ngột.

Vệ Sinh/Thay Thế Lọc Mực (Filter):

• Trong hệ thống mực (thường ở bình phụ) có các màng lọc nhỏ để giữ lại cặn bẩn.
• Sau một thời gian, các lọc này sẽ tắc.
• Tùy theo khuyến cáo, bạn cần vệ sinh (sục rửa bằng dung dịch) hoặc thay mới các lọc này. Lọc tắc gây thiếu mực, hụt tia khi in tốc độ cao.

Kiểm Tra Motor và Cơ Khí:

• Chạy thử máy, lắng nghe tiếng động của motor (trục X, trục Y).
• Sờ thử xem motor có bị nóng quá mức không.
• Siết lại các ốc vít bị lỏng (nếu có).

Bảo Dưỡng Định Kỳ

Công việc này thường cần kỹ thuật viên chuyên nghiệp từ nhà cung cấp.

• Thay thế vật tư hao mòn: Gạt mực, Cap Top, Lọc mực… (kể cả khi chúng “trông” vẫn ổn). Chúng có tuổi thọ nhất định.
• Căn Chỉnh Cơ Khí (Calibration):
  • Căn chỉnh Bi-Direction (in hai chiều): Đảm bảo khi đầu phun đi qua và đi về, chúng phun mực trùng khít.
  • Căn chỉnh Step (bước vật liệu): Đảm bảo bước dịch chuyển của bạt chính xác, không bị sọc ngang.
• Kiểm tra Mainboard và Bo Mạch: Kiểm tra quạt tản nhiệt, các giắc cắm, tụ điện…
• Súc Rửa Đầu Phun (Nếu cần): Nếu đầu phun bị tắc nặng, có thể cần súc rửa chuyên sâu bằng máy súc hoặc dung dịch đặc trị.

Kết Luận

Một chiếc máy in bạt khổ lớn có thể là một tài sản vô giá hoặc một gánh nặng chi phí, tất cả phụ thuộc vào cách bạn đối xử với nó.

Quy trình vận hành và bảo dưỡng máy in bạt khổ lớn không phức tạp, nhưng nó đòi hỏi sự KỶ LUẬT và TỈ MỈ. 5 phút vệ sinh mỗi ngày, 30 phút mỗi tuần có thể tiết kiệm cho bạn hàng trăm triệu đồng tiền sửa chữa và thay thế đầu phun.

Hãy xem cẩm nang này như một “bảo hiểm” cho cỗ máy của bạn. Đào tạo nhân viên kỹ thuật của bạn tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình này. Hãy chăm sóc “cần câu cơm” của mình, và nó sẽ mang lại cho bạn những đơn hàng chất lượng và lợi nhuận bền vững.